Kaymakamlığımızın Tarihçesi
İlçemizin Genel Tarihçesi
Büyük Selçuklular, 1071 Malazgirt Meydan Muharebesini müteakip Anadolu'ya yerleşmeye başladıkları sırada kendilerine bağlı aşiretleri toplu olmayarak muhtelif tarihlerde kısım kısım Anadolu'nun muhtelif yerlerine iskan etmişlerdi.
Yerleşme sürecinin böyle işlediğini, Oğuzların Anadolu'da yerleştikleri mahalleri gösteren bir çok köy, nehir ve yerleşim birimleri isimlerinin bu gün de, o adlarla anılmalarından anlamak mümkündür. Özellikle Çorum, İskilip, Osmancık, Bayat ve benzeri yerleşim birimlerinde, Asarcık, Kayı, Kozviran, Şaphane, Şakmana, Tekke, Obruk, Laçin, Dodurga, Kırkdilim, Berk, Alpagut, Derinöz, İbik, Çatkara, Karmışağıl, Kızılcapelit, Çepni, Eşençayı gibi köyler; bununla birlikte, Sandal, Otman, Şelbi, Tekke Yaylası, Yazu, Kızıltepe, Çağal, Kulpar, Dikmen gibi mevkii isimleri de bu iddiayı doğrular niteliktedir. Aynı isimlere Anadolu'nun çeşitli yerlerinde de rastlamak mümkündür.
Çorum Sancağının Osmanlı İdari Teşkilatındaki Yeri - 1' adlı araştırmasında değerli araştırmacı Üçler Bulduk, bu gün ki Oğuzlar 'ı, Karabörk Divanı olarak ele almakta ve kısaca şu bilgiyi vermektedir.
'Karabörk Divanı, günümüzde İskilip ve Çorum Merkez İlçelerini birbirinden ayıran Kızılırmak nehrinin kuzeyinde yer almaktadır. Batıda İskilip, doğuda Osmancık Kazası ve kuzeyde de Tahtettarik Divanı ile çevrili olan Karabörk, kendisine bağlı 20 köy ile, Bayat'tan sonra en fazla köye sahip ikinci nahiyedir. 1272 tarihli Cacabey Vakfiyesinde geçen (Çay Karyesi) Kacac Özü Divanı olmalıdır. Nitekim bu Divanın adını taşıyan Kucac Karyesi de Özü Divanı olmalıdır.Nitekim bu divanın adını taşıyan Kucac Karyesi de Karabörk Nahiyesinin köylerindendir. Kızılpelit, Şaphane, Gökçukur, Karacaşehir, Kozluviran köyleri gelir ve nüfus açısından nahiyenin diğer önemli karyeleridir. Nahiye dahilindeki toplam nüfus 6340 kişi civarındadır.' Bu bilgi bu gün ki Oğuzlar ile ilgili bilinen en eski tarihi bilgidir.Sayılan köylerin bazıları bugün Oğuzlar'a bağlıdır.
Önü Kızılırmak, iki tarafı yüksek dağlarla çevrili Karaviran, tarihi adı ile Karabörk Divanı, Kızılırmak'a doğru uzanan bir vadi içinde, çıkışı olmayan bir cebi andırmaktadır. 1576 tarihinde divan olduğu ve 20 den fazla köyü olduğu kesindir.
Oğuzlar İlçesi konumu itibariyle yakın zamana kadar dışarı ile irtibatı olmayan kendi kendine yetebilen, kendi ürettikleri ile yaşayabilen nadir yerleşim birimlerindendir.
Kapalı bir yerleşim birimi oluşu, bağlı bulunduğu il ve ilçelerle hemen hemen hiçbir özellikte benzerlik göstermemesinden anlaşılmaktadır. Giyim, kuşam, konuşma örf ve adetlerinde tamamen farklıdır.Konuşulan kelimelerin pek çoğunun Türk Lehçelerindeki kelimelere benzerliği tespit edilmiştir.Bu bakımdan Oğuzlar halkının Oğuzlar boyundan geldiği ve bu bölgeye yerleştiği gerçeği ortaya çıkmaktadır. Yağmur dualarında ölmüş at başına ayetlerin yazılarak suya bırakılması, sinsin ve diğer bazı oyunların bu kültürün devamını yansıttığı fikrini doğrulamaktadır.
Ayrıca halkın, çevrede bulunan Alevi köyleri ve halklarıyla da uyumlu bulunuşu, iyi geçinmesi yöre halkının Türk Boyu özelliği taşıdığının işareti sayılmalıdır. Şüphesiz Karadonlu Can Baba' nın da bunda etkisi olmuştur.
